ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΜΠΑΡΑΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ
Βορειοανατολικά της παλιάς και γραφικής συνοικίας «Βαρούσι» της πόλης των Τρικάλων αναπτύχθηκε μια νέα συνοικία. Η ανάπτυξή της ήταν τόσο γρήγορη που σύντομα χρειάστηκε να κτιστεί, για τις λειτουργικές ανάγκες των κατοίκων ένας νέος ναός. Έτσι (πρώτο)κτίσθηκε ο ενοριακός ναός μας ο οποίος αφιερώθηκε στον Άγιο Αθανάσιο. Τα εγκαίνιά του τελέστηκαν την Κυριακή 1η Μαΐου 1883.
Η νέα συνοικία ονομάστηκε «Μπάρα», λέξη που προέρχεται από το Σλαβικό bara και σημαίνει τέλμα, δηλαδή νερά που λιμνάζουν.
Αποκαλούνταν ωστόσο και «Καραγάτσι» από τις τούρκικες λέξεις Kara agac που σημαίνει μαύρο δένδρο. Πρόκειται για το δένδρο φτελιά που αφθονούσε στην περιοχή. Η ονομασία Καραγάτσι αναγράφεται σε σκεύη της Εκκλησίας και συγκεκριμένα σε ένα επάργυρο δισκοπότηρο του 1884 και ένα αργυρό δίσκο του 1888 που βρίσκονται στο σκευοφυλάκιο του ναού.
Σήμερα ο κόσμος μιλάει για την συνοικία της Μπάρας.
Οι κάτοικοι της Μπάρας ασχολούνταν τότε βασικά με γεωργικές και κηπευτικές καλλιέργειες. Γι΄ αυτό το σωματείο των κηπουρών και των λαχανοπωλών της συνοικίας αφιερώνει το 1948 μια φορητή εικόνα του Μεγάλου Αθανασίου, φιλοτεχνημένη από τον Γεώργιο Παπαϊωάννου.
Ο αρχικός ναός ο οποίος επισκευάσθηκε με έξοδα και συνδρομή των κατοίκων το 1922, ήταν ένας μικρός και φτωχός ναός που μόλις επαρκούσε για την φτωχή αλλά αναπτυσσόμενη ενορία. Έτσι, το 1951 άρχισε η ανέγερση ενός νέου και ευρύχωρου ναού που αποπερατώθηκε το 1960, οπότε και εγκαινιάστηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 1960.
Πρόκειται ακριβώς για το σημερινό ναό. Είναι μια πέτρινη, τρίκλιτη, σταυρική βασιλική με διπλή στέγη και τρούλο, που καταλήγει ανατολική σε τρεις κόγχες. Το αρχιτεκτονικό σχέδιο ανήκει στο μηχανικό Κωνσταντίνο Κούγκουλο.
Το μαρμάρινο τέμπλο που φιλοτέχνησε ο διάσημος Τρικαλινός γλύπτης και ζωγράφος Μενέλαος Καταφυγιώτης, αντικαταστάθηκε το 1998 από ένα υπέροχο ξυλόγλυπτο δημιουργία του μάστορα ξυλογλύπτη Κώστα Οικονόμου.
Οι εικόνες που συνόδευαν το αρχικό μαρμάρινο τέμπλο είχαν έντονες δυτικές και ρωσικές επιρροές και είχαν αγιογραφηθεί από τον αθηναίο αγιογράφο Διονύσιο Καρούσο.
Οι εικόνες του νέου ξυλόγλυπτου τέμπλου έχουν καθαρά βυζαντινό χαρακτήρα και είναι όλες έργα του αγιογραφικού οίκου της γυναικείας Ιεράς Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου Κορπόβου- Λαγκαδιάς Τρικάλων. Πρόκειται αναμφίβολα, για σύγχρονα αριστουργήματα της βυζαντινής τέχνης και η ενατένισή τους κατανύσσει την ψυχή του πιστού γεννώντας προσευχητική διάθεση.
Οι πρώτες τοιχογραφίες που κάλυπταν ένα μέρος του εσωτερικού του ναού έγιναν από τους: Διονύσιο Καρούσο, αδερφούς Μηλιώνη (Αριστείδη και Ευάγγελο) και Θεόδωρο Μάνθο.
Η υπάρχουσα αγιογράφηση του Ιερού ναού είναι έργο των αγιογράφων Πατουχέα Δημήτριο και Ονούφριο Γράμμο ξεκίνησε το έτος 2013 και η οποία συνεχίζεται, μέχρι να ολοκληρωθεί η αγιογράφηση του Ναού.
Τα Παρεκκλήσια της Ενορίας του Αγίου Αθανασίου Μπάρας Τρικάλων.
Το παρεκκλήσι του Αγίου Γερασίμου και των Αγίων Πάντων, κτίσθηκε πρόσφατα σε οικόπεδο επί της οδού Βλαχάβα 11, από την ενορίτισσα Ζαρκαλή Παρασκευή Ιφιγένεια του Γεωργίου το οποίο και δώρισε στην ενορία. Το παρεκκλήσιο ολοκληρώθηκε το 2018 οπότε και έγιναν τα θυρανοίξια . Τιμάται στην μνήμη του Αγίου Γερασίμου και των Αγίων Πάντων, στις 20 Οκτωβρίου και την πρώτη Κυριακή μετά την πεντηκοστή αντίστοιχα.
Το παρεκκλήσι των Αγίων Ευθυμίου και Εφραίμ, κτίσθηκε σε οικόπεδο επί της οδού Μαραθώνος 10 δωρεά στην ενορία από τη μακαριστή ενορίτισσα Παρασκευή Βησσαρίου του Βάϊου. Το παρεκκλήσιο ολοκληρώθηκε το 2009 οπότε έγιναν και τα εγκαίνια. Είναι δισυπόστατο και τιμάται στις 20 Ιανουαρίου στην μνήμη του Οσίου πατρός Ευθυμίου του Μεγάλου και στις 5 Μαΐου ημέρα μνήμης του νεοφανούς Ιερομάρτυρος Εφραίμ του εν Νέα Μάκρης Αττικής μαρτυρήσαντος, καταγόμενου εκ Τρικάλων.
Η Ιερά εικόνα της Παναγίας της Γοργοεπήκοου
Ένα από τα πολλά ονόματα που προσδίδουμε στην Παναγία μας είναι Γοργοϋπήκοος και η ομώνυμη θαυματουργή εικόνα της βρίσκεται στην Ιερά Μονή Δοχειαρίου Αγίου Όρους από το 1646. Εκεί, όπως αναφέρεται στο ιστορικό της Μονής, “λάμπει ως πολύφωτος σελήνη, σαν άριστος κυβερνήτης και σοφός οικονόμος το διακυβερνά”, φυλάσσοντας από κάθε προσβολή και επήρεια τους, ασκούμενους σε αυτό, οσίους πατέρες, αλλά και όσους προστρέχουν σ’ εκείνη με πίστη, ζητώντας την βοήθειά της. Και γενικά διαφυλάττει γοργώς και προθύμως, υπακούει και ελεεί όλους, όσους την ευλαβούμαστε και την επικαλούμαστε με πίστη.
Όπως αναφέρει στο Συναξάρι ο όσιος Νικόδημος, στη Μονή του Δοχειαρίου, στο δεξί μέρος της Τραπέζης του Μοναστηριού, βρισκόταν μια παλαιά εικόνα της Παναγίας. Οι πατέρες της Μονής αναφέρουν ότι είχε αγιογραφηθεί από την εποχή του κτήτορος της Μονής Νεοφύτου, τον 11ο αιώνα. Το έτος 1646, που ήταν ένα έτος πολύ δύσκολο για την Ιερά Μονή, διότι δεν είχε τα απαραίτητα χρήματα για να πληρώσει τους καθορισμένους φόρους στους Τούρκους κατακτητές, ο τραπεζάριος του Μοναστηριού, περνούσε μπροστά από αυτήν την εικόνα συνεχώς, ακόμα και τη νύχτα βαστάζοντας στα χέρια του αναμμένα δαδιά. Μια βραδιά, εκείνο το έτος, λοιπόν, καθώς περνούσε και πάλι μπροστά από την εικόνα της Θεοτόκου, ακούει φωνή να βγαίνει από την εικόνα και να του λέει: “Μην περνάς από εκεί και μαυρίζεις τον τόπο με καπνό”. Ο μοναχός νομίζοντας ότι κάποιος άνθρωπος φώναξε, καταφρόνησε τη φωνή και δεν έδωσε σημασία. Μετά από λίγες ημέρες, κι ενώ εκείνος συνέχιζε να περνάει μπροστά από την εικόνα με αναμμένα τα δαδιά, ακούει και πάλι τη φωνή να του λέει: “Ώ Μοναχέ αμόναχε, έως πότε θα συνεχίσεις να καπνίζεις τη μορφή μου και να με μαυρίζεις ατιμώντας με;”
Και συγχρόνως, ακούγοντας αυτή τη φωνή, έχασε ο ταλαίπωρος το φως του κι έμεινε τυφλός. Έτσι, καταλαβαίνοντας το σφάλμα του, ότι δηλαδή καταφρόνησε την πρώτη φωνή και δεν υπάκουσε, κατασκεύασε ένα στασίδι μπροστά στην εικόνα της Παναγίας και την παρακαλούσε συνεχώς να του συγχωρέσει αυτό το εξ απροσεξίας αμάρτημα και να του χαρίσει το φως του, ώστε βλέποντας την Αγία Εικόνα της να την δοξάζει και να την ευχαριστεί πάντοτε. Και η Παναγία μας, εισάκουσε την προσευχή του και του είπε: “Ιδού, από σήμερα σου χαρίζω το φως και πρόσεξε στο εξής να μην περάσεις με αναμμένα δαδιά, γιατί εγώ είμαι η Κυρία της Μονής αυτής και γοργά υπακούω σ’ εκείνους που με επικαλούνται και τους χαρίζω τα προς σωτηρία αιτήματά τους, διότι καλούμαι Γοργοϋπήκοος”.
Από τότε η Αγία αυτή εικόνα ονομάζεται Γοργοϋπήκοος, γιατί πραγματικά με τα θαυμαστά έργα της, συνεχώς αποδεικνύει ότι γρήγορα υπακούει σ’ εκείνους που προστρέχουν σ’ αυτήν με ευλάβεια και πίστη. Και πραγματικά η χάρη της ενεργεί πάμπολλα θαύματα όχι μόνο στο Άγιον Όρος, αλλά και έξω από αυτό, σε πόλεις και χωριά, σε ολόκληρη την Ελλάδα, αλλά και σε άλλα μέρη, όπου την ευλαβούνται και την επικαλούνται.
Η Παναγία η Γοργοϋπήκοος είναι πολύ θαυματουργή, γιατρεύει διάφορες ασθένειες, χαρίζει παιδιά σε άτεκνα ζευγάρια, φανερώνει απολεσθέντα αντικείμενα, προστατεύει όσους κινδυνεύουν στη θάλασσα, λυτρώνει όσους αιχμαλωτίζονται, θεραπεύει από τον πονοκέφαλο και την κόπωση, ανορθεί τους παραλύτους, χαρίζει το φως στους τυφλούς, θεραπεύει από θανατηφόρες ασθένειες, διώκει τις ακρίδες από τα χωράφια και άλλα πολλά θαυμαστά που βρίσκονται γραμμένα στη Μονή Δοχειαρίου, ως θαυματουργές επεμβάσεις της Παναγίας της Γοργοϋπηκόου.
Όταν λοιπόν θεραπεύθηκε από την τύφλωση του ο τραπεζάρης μοναχός, ονόματι Νείλος, οι πατέρες της Μονής έφτιαξαν στο χώρο αυτό ένα παρεκκλήσι προς τιμήν της Παναγίας της Γοργοϋπηκόου, αφού η ίδια η Παναγία χαρακτήρισε τον εαυτό της με το επίθετο αυτό. Εκεί τελείται δύο φορές την εβδομάδα η θεία Λειτουργία, εκεί γίνονται οι κουρές των μοναχών και καθημερινά, πρωί και βράδυ, ψάλλονται παρακλήσεις μπροστά στην ιερή εικόνα.
Η πρώτη αγιογραφηθείσα εικόνα της Παναγίας στη Μονή Δοχειαρίου, που έγινε το 1563, την αναφέρει ως Βρεφοκρατούσα, Φοβερά Προστασία και Γοργοϋπήκοο. Πρέπει να επισημάνουμε λοιπόν, ότι η Παναγία όταν μίλησε στο μοναχό δεν χρησιμοποίησε για τον εαυτό της κανένα από τα ονόματα που ήταν γραμμένα στην τοιχογραφία, δηλαδή Βρεφοκρατούσα και Φοβερά Προστασία, αλλά κράτησε για τον εαυτό της το όνομα Γοργοϋπήκοος, δηλώνοντας με τον τρόπο αυτό ότι υπακούει γρήγορα στις δεήσεις των πιστών και κατ’ επέκταση ότι η υπακοή παίζει το σημαντικότερο ρόλο στη σωτηρία των ανθρώπων.
Μετά το θαύμα στο μοναχό Νείλο, στον οποίο χάρισε πάλι το φως του, η Παναγία μας θέλησε να δείξει μια άλλη ιδιότητά της, ένα άλλο χάρισμα για τη σωτηρία και την πνευματική προκοπή των ανθρώπων. Όπως και ο Υιός της, έτσι κι εκείνη διακονεί με άπειρους τρόπους τη σωτηρία μας. Κι όπως με την υπακοή της τότε στα λόγια του Αρχαγγέλου Γαβριήλ συνέβαλε στη σωτηρία μας, έτσι και τώρα, ως υπακούουσα στα αιτήματά μας, επαναλαμβάνει με ταπείνωση: “ιδού η δούλη Κυρίου”. Έτσι, βοηθάει και σώζει γρήγορα όσους με πίστη καταφεύγουν σε αυτή και την επικαλούνται και την τιμούν ως Γοργοϋπήκοο.
Έκτοτε πολλές εικόνες, εκκλησίες, αλλά και μονές τιμούν την Παναγία την Γοργοϋπήκοο, όπως και στην ενορία μας, εικόνα της Παναγίας Γοργοϋπήκοο βρίσκεται στον ναό του Αγίου Αθανασίου Μπάρας όπου κάθε Πέμπτη ψάλλουμε την παράκληση της. Γιατί, πραγματικά αισθανόμαστε πόσο μεγάλη ανάγκη έχουμε από τις πρεσβείες, τις μεσιτείες και την μητρική προστασία Της στους δύσκολους καιρούς που ζούμε. Η Μητέρα του Κυρίου μας μεριμνά γοργά για τη σωτηρία όλων μας και αναδίδει χάρη σε όλους όσους την επικαλούνται με πίστη, ελπίδα και αγάπη. Ας την επικαλούμαστε πάντοτε, ας ψάλλουμε την παράκληση της και ας την πανηγυρίζουμε την ημέρα της εορτής της, την 1η Οκτωβρίου.
Aπολυτίκιο ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΓΟΡΓΟΥΠΗΚΟΟΥ
Ήχος α´. (Της ερήμου πολίτης).
Ως θεόβρυτον κρήνην των αΰλων χαρίτων Σου, την θαυματουργόν Σου Εικόνα Θεοτόκε πλουτίσαντες, εκ ταύτης των θαυμάτων τας ροάς, αντλούμεν δαψιλώς ως εξ Εδέμ· συ γαρ Γοργοϋπήκοος βοηθός, πέλεις των εκβοώντων Σοι· Δόξα τοις σοις χαρίσμασιν Αγνή· δόξα τη παρθενία Σου· δόξα τη προς ημάς Σου ανεκφράστω προνοία Άχραντε.
Η ΦΗΜΙΣΜΕΝΗ ΝΕΑΝΙΚΗ ΧΟΡΩΔΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ.
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Μέσα στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του πνευματικού κέντρου του Ι. Ν. Αγίου Αθανασίου Μπάρας Τρικάλων που προΐσταται ο π. Απόστολος Μανώλης λειτουργεί από το 1986 και η νεανική χορωδία. Αποτελείται από 80 περίπου παιδιά – μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου και φοιτητές.
Έχει εμφανισθεί σε πάρα πολλά μέρη της Ελλάδας, Πειραιά Θεσσαλονίκη, Λευκάδα, Μυτιλήνη, Σέρρες, Πρέβεζα, Λάρισα, Βόλο κλπ όπως και στο εξωτερικό, Γαλλία και Κύπρο.
Επίσης έχει εμφανιστεί τόσο σε πανελλήνιους όσο και τοπικούς τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς.
Βραβεύτηκε δύο φορές με ιδιαίτερη τιμητική διάκριση από την Ιερά Σύνοδο της εκκλησίας της Ελλάδος. (Στους διαγωνισμούς που συμμετείχε).
Κατά καιρούς συνεργάζεται με διάφορους φορείς όπως Δήμο, ΟΚΑΝΑ, Νομαρχία, Μητροπόλεις, ενορίες κλπ αλλά και πολιτιστικούς συλλόγους, όπως δασκάλων και Νηπιαγωγών, Καθηγητών, Ρωσοφώνων, Ωδείων, Σχολών χορού, κλπ. για καλύτερες παρεμβάσεις στην Κοινωνία.
Συνοδεύεται κατά καιρούς τόσο από φτασμένους μουσικούς, δίνει όμως ευκαιρίες και σε νέους μουσικούς να ξεδιπλώσουν το ταλέντο τους.
Στο ρεπερτόριό της έχει συμπεριλάβει έντεχνα τραγούδια και ποικιλία θεμάτων από τη δημοτική μας παράδοση, τη Βυζαντινή μουσική, την πολιτιστική μας κληρονομιά και Χριστιανικά τραγούδια.
Παράλληλα αποδίδει με βυζαντινό τρόπο την Θεία λειτουργία όπου καλείται να ψάλλει.
Πέρα από τα τραγούδια που αποδίδει, εδώ και πολλά χρόνια δίνει το δικό της στίγμα στο κοινωνικό γίγνεσθαι, παρουσιάζοντας με μοναδικό τρόπο ποικίλα επίκαιρα θέματα, μέσα από καταπληκτικές μουσικοθεατρικές παραστάσεις ανεβάζοντας διάφορα έργα που επιμελείται η ίδια: (Τρία από αυτά έχουν υποβληθεί και εγκριθεί από την αρμόδια επιτροπή θεαμάτων του ΥΠΕΠΘ)
Την χορωδία διευθύνει ο Κος Λεωνίδας Πλαστάρας, εκπαιδευτικός, μουσικός και συγγραφέας σειράς παιδικών μουσικών έργων.
Πηγή: Από την ιστοσελίδα της ενορίας του Ιερού Ναού Αγίου Αθανασίου Μπάρας Τρικάλων......agios-athanasios-mparas.gr